بزرگنمايي:

فصل اقتصاد - ترکیه با بحران افزایش نرخ تورم و کاهش ارزش لیر مواجه شده و تنها راهکارش، افزایش نرخ بهره است. اما رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری این کشور کاملا برعکس عمل می‌کند تا بتواند رشد اقتصادی برای این کشور حاصل کند. آیا در نهایت موفق خواهد شد؟
ترجمه: نسیم بنایی، آینده نگر/ اکونومیست
لیر ترکیه به عنوان ارز رسمی این کشور همچنان در مسیر سقوط قرار دارد، با این حال، تنها اقدام رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری این کشور، هر چیز بوده به جز افزایش نرخ بهره! در واقع او مدام نرخ بهره را کاهش می‌دهد. همین امر باعث شده ارزش لیر هم مدام کاهش پیدا کند. تنها در یک روز، ارزش لیر بیش از 2.5 درصد کاهش پیدا کرد. این ارز نسبت به سال گذشته بخش زیادی از ارزش خود را از دست داده‌است.
شرایط در ترکیه کاملا غیرطبیعی است. اما حالا همه سعی دارند به این وضعیت عادی جدید، عادت کنند. طبق آمار رسمی ترکیه، نرخ تورم در این کشور به 73 درصد در ماه می رسیده‌است. اما مردم محلی در این کشور بر این باورند که آمارهای دولتی درست نیست. آن‌ها معتقدند آمار واقعی تورم بسیار بیش از آن چیزی است که دولت اعلام می‌کند. لیر بخش زیادی از ارزش خود را در برابر دلار از دست داده و به یکی از کم‌ارزش‌ترین ارزهای جهان تبدیل شده‌است. این ارز از ابتدای امسال تاکنون یک‌پنجم از ارزش خود را در برابر دلار از دست داده‌است. تنها راهکار برای حل این بحران، افزایش ناگهانی نرخ بهره است. اما اردوغان کاملا در برابر این اقدام مقاومت می‌کند. او برخلاف انتظارات، سیاست پولی متفاوتی را در پیش گرفته و مدام نرخ بهره را کاهش می‌دهد. به این ترتیب لیر باز هم ارزش خود را از دست می‌دهد.
اصولا همه می‌دانند که بهترین راهکار برای مقابله با نرخ تورم، افزایش نرخ بهره است. رئیس‌جمهوری ترکیه هم این را به صورت نظری قبول دارد. اما در عمل، کاملا در جهت عکس آن حرکت می‌کند چرا که به دنبال اهدافی دیگر است. البته همه می‌دانند که اردوغان بالاخره از این سیاست خود دست خواهد کشید. اما پرسشی که اهالی کسب‌وکار و شرکت‌ها در ترکیه دارند این است که اردوغان تا کجا به مسیر خود برای کاهش نرخ بهره ادامه خواهد داد. در واقع سوال همه این است که اردوغان بالاخره چه زمانی اقدام به افزایش نرخ بهره خواهد کرد.
فشار دولت بر شرکت‌ها
روز 23 ژوئن بود که بانک مرکزی ترکیه اعلام کرد تصمیم دارد نرخ بهره خود را ثابت نگه دارد. اما به دنبال آن، شاهد اقداماتی در رابطه با وام‌دهی به شرکت‌ها بودیم که قدری تعجب‌آور بود. به نظر می‌رسد دولت سعی دارد شرکت‌ها را تحت فشار قرار دهد تا دلار و یوروهای خود را بفروشند. به این ترتیب می‌تواند کمی زمان برای لیر بخرد و آن را زنده نگه دارد. این اقدام تا حدودی هم موفقیت‌آمیز بوده‌است. اما به هر حال این اقدام، شرکت‌ها را تحت فشار قرار داده‌است. در واقع هزینه همه این اقدامات را شرکت‌ها پرداخت کرده‌اند. به جای اینکه دولت به فکر چاره‌ای اساسی باشد، صرفا بار را بر دوش شرکت‌ها انداخته‌است.
هرچه دولت جریمه‌های بیشتری برای حفظ ارزهای خارجی تعیین کند، شرکت‌ها بیشتر برای حفظ سرمایه خود تحت فشار قرار خواهند گرفت. این امر می‌تواند جریان سرمایه را تحت تاثیر خود قرار دهد. در نهایت همه این اقدامات می‌تواند منجر به از دست رفتن اعتماد سرمایه‌گذاران شود و دست آخر، فرار سرمایه از کشور را به همراه خواهد داشت. به هر حال شرکت‌ها هم می‌خواهند از سرمایه خود در برابر تورم محافظت کنند. اگر این رویه ادامه پیدا کند، سرمایه خود را از کشور فراری می‌دهند تا بتوانند از آن مراقبت کنند. به این ترتیب شاهد وضعیتی هستیم که در آن، سرمایه‌گذاران در حال فرار هستند.
مداخله‌های دولت ترکیه در مسیر حفظ ارزش لیر بوده اما به لحاظ نظری نمی‌تواند به این شکل ادامه پیدا کند. در واقع دولت به صورت مستقیم روی جریان سرمایه خارجی اثر گذاشته و این امر با بی‌اعتمادی‌هایی که ایجاد خواهد کرد، منجر به خروج سرمایه از کشور می‌شود. با این ترفندها، شاید لیر برای مدتی ارزش خود را حفظ کند اما در درازمدت، بی‌تردید، دوباره سقوط خواهد کرد. البته اردوغان وعده داده که تا پایان سال 2023، فشارها بر مردم کاهش پیدا کند و شرایط دوباره عادی شود. اما فعلا شرایط کاملا بحرانی است و فقط با افزایش نرخ بهره، بهبود پیدا خواهد کرد. اگر دولت اکنون برای افزایش نرخ بهره اقدام نکند، شاید بعدا برای این کار دیر باشد و دولت از دست اردوغان خارج شده باشد. به هر حال، تنها ابزاری که اردوغان باید از آن بهره بگیرد، نرخ بهره است.