بزرگنمايي:
فصل اقتصاد - در کل معتقدم هر برنامه و سیاستی که اقتصاد ایران را به سمت ارز تک نرخی و تک قیمتی شدن ارز ببرد، مورد دفاع و حمایت کارشناسان و تحلیلگران نیز قرار دارد.
علیرضا توکلی
در کل معتقدم هر برنامه و سیاستی که اقتصاد ایران را به سمت ارز تک نرخی و تک قیمتی شدن ارز ببرد، مورد دفاع و حمایت کارشناسان و تحلیلگران نیز قرار دارد. در مورد سیاست نرخ ارز توافقی که اخیرا سر و صدای زیادی به پا کرده و بانک مرکزی به دنبال اجرای آن است، شخصا زیاد خوشبین نیستم. چون طی 2الی 3دهه گذشته، بارها شاهد اجرای چنین برنامه‌هایی بوده‌ایم. به خصوص از سال 90 به این سو که دولت با هدف تک‌نرخی کردن سیاست‌هایی را کلید زده بود اما موفق به انجام آن نشده و بعد با تبصره‌هایی دوباره وضعیت چند نرخی را با اسامی جدید و نام‌هایی چون ارز نیمایی، ارز حاصل از صادرات، ارز توافقی و....آن را راه‌اندازی کرده است.
بنابراین اگر سیاست جدید دولت در ایجاد بازار ارز توافقی به اهداف مورد نظر برای تک نرخی شدن ارز، برسد حتما سیاست درستی است در غیر این صورت باید آن را در زمره سایر سیاست‌های ناموفق ارزی دسته‌بندی کرد. اما توضیحاتی که یا با تاخیر داده می‌شود یا اساسا داده نمی‌شود، بر حجم ابهامات افزوده است. بسیاری از فعالان بازار و کسانی که برای واردات نیازمند دریافت ارز هستند و قبلا مراحل اداری و ثبت سفارش را طی کرده و به مرحله دریافت ارز رسیده‌اند نمی‌دانند چه باید بکنند.
همین عدم شفافیت‌ها و به هم ریختگی‌ها نشان می‌دهد احتمالا تجربیات قبلی قرار است دوباره تکرار شود. یعنی پس از مدتی هم احتمالا دولت از سیاست‌های خود عقب‌نشینی کرده و دوباره ارز کالاهای اساسی، کالاهای لوکس و... را تفکیک کرده و برای آنها قیمت‌های جداگانه‌ای در نظر می‌گیرد. پرسشی که در این میان مطرح می‌شود آن است که اساسا برای ایجاد نظام تک‌نرخی ارز چه زمینه‌هایی نیاز است و آیا در شرایط تحریمی می‌توان این ایده را عملیاتی کرد؟ در پاسخ به این پرسش باید گفت که کار عقلانی و درست، همه جا و همیشه درست است. 2 به علاوه 2 در هر زبان و در هر کشوری یک پاسخ دارد و پاسخ آن 4می‌شود. ارز تک نرخی هم به نفع اقتصاد است چون ایجاد شفافیت می‌کند.
ارز چند نرخی حتما باعث می‌شود افراد و جریاناتی که به ارز ارزان‌تر دسترسی دارند از انواع و اقسام کانال‌ها، روابط، رانت‌ها و... استفاده کنند تا بتوانند بخشی از ارز با قیمت پایین‌تر را در اختیار گرفته یا مستقیم در بازار به قیمت بالاتر بفروشند یا به صورت غیر مستقیم و با تبدیل ارز به کالا به فروش برسانند. البته روشن است که کشور در شرایط خاصی قرار دارد و احتمالا تحریم‌ها تشدید می‌شود (امیدوارم این گونه نشود) و روزهای سختی در پیش است. در این روزهای سخت احتمالا فشارهای ارزی افزایش می‌یابد.
در این شرایط انتظار از دولت این است که از مردم، فعالان اقتصادی و صنایع حمایت کند. اما اینکه دلار چند نرخی شود و بعد دلار دیگری با نرخ پایین‌تر به اسم اینکه کالاهای اساسی و مواد اولیه باید به دست تولید‌کننده و مصرف‌کننده برسد، ایجاد شود، سیاست غلطی است. تجربه نشان داده که این سیاست‌ها به اهداف از پیش تعیین شده‌اش نمی‌رسد. حتی در مورد کالاهای اساسی هم مشخص شده که علی‌رغم تخصیص ارز ارزان دولتی، اغلب این اقلام با قیمت‌های ارز آزاد به دست مردم می‌رسد و سود ارز ارزان به جیب سوداگران می‌رود.
چه راه‌حلی می‌توان برای بهبود اوضاع به دولت پیشنهاد داد؟ پیشنهاد من این است که اگر دولت قصد دارد در شرایط بروز نوسانات ارزی کمکی به مردم بکند، بهتر است دلار خود را به قیمت آزاد بفروشد و نظام ارز تک نرخی را مخدوش نکند، بعد منافع حاصل از دلار توافقی با ارز آزاد را نقدا حاصل کرده و آن را به صورت نقدی به جامعه هدف توزیع کند. با توجه به اینکه سیستم توزیع یارانه‌ای در کشور وجود دارد و دولت شماره حساب مردم را در اختیار دارد این عدد را هم به حساب مردم واریز کند. این تجریه در سال‌های 90 و 91 آزموده شده است.
در آن زمان هم نوسانات ارزی 2بار ایجاد شد و دولت برای کاستن از فشار ارزی بر مردم، عددی بالای 100 هزار تومان را به حساب یارانه بگیران واریز کرد. امروز هم دولت می‌تواند مابه‌التفاوت نرخ ارز آزاد را ماهانه متناسب با قیمتی که می‌فروشد عینا در یک حساب جداگانه قرار داده و به حساب دهک‌های محروم و متوسط جامعه واریز کند. در این صورت جدا از اینکه جلوی رانت‌ها و نظام چند نرخی ارز را می‌گیرد و در اثر آن آسیب‌های کمتری به اقتصاد وارد می‌شود، این منابع را به صورت هدفمند در اختیار نیازمندان و اقشار هدف واریز می‌کند. در واقع دولت با یک تیر، چند نشان را می‌زند. از یک طرف ساختار تک نرخی ارزی را ایجاد کرده و بر تداوم آن پافشاری می‌کند، از سوی دیگر از اعمال فشار بیشتر بر دهک‌های کم برخوردار جامعه جلوگیری می‌کند. ضمن اینکه جلوی رانت، فساد و ویژه‌خواری را نیز سد می‌کند.
منبع: تعادل
لینک کوتاه: https://news.tccim.ir/?78728
