بزرگنمايي:
فصل اقتصاد - هر ساله، روز ملی صادرات به‌عنوان یک نقطه عطف برای بازنگری در مسیرهای پیموده‌شده و تدوین نقشه راه آینده در حوزه صادرات غیرنفتی، به عرصه می‌آید. در سال‌های اخیر، با توجه به نوسانات اقتصادی و فشارهای سیاسی منطقه‌ای و بین‌المللی، شاهد آن بوده‌ایم که تراز تجاری کشور به سوی وضعیت نگران‌کننده‌ای متمایل شده است. اکنون پرسش اصلی این است که چگونه می‌توان صادرات غیرنفتی کشور را به مدار توسعه بازگرداند؟
فرشید خاموشی
به‌نظر می‌رسد برای دستیابی به پاسخی روشن و کارآمد، باید از چارچوب‌های مرسوم فراتر رفت و به‌جای رویکردهای کلیشه‌ای، به تغییرات بنیادین در سیاست‌های صادراتی و تقویت مشارکت‌های استراتژیک میان بازیگران داخلی و بین‌المللی اندیشید، به‌ویژه در عرصه‌های مغفول مانده مانند فناوری‌های نو، زنجیره‌های تامین هوشمند و توسعه بازارهای جدید در کشورهایی که تاکنون کمتر مورد توجه بوده‌اند .
صادرات غیرنفتی کشور دیگر نمی‌تواند به سبک و سیاق گذشته، که عمدتاً بر تولید و جابه‌جایی فیزیکی کالاها استوار بود، ادامه یابد. امروز، دیجیتالی شدن اقتصاد جهانی مسیرهای جدیدی برای گسترش صادرات خلق کرده‌است که غفلت از آن، تبعاتی جز عقب‌ماندن از رقبا و از دست رفتن فرصت‌ها به همراه نخواهد داشت. کشورهای پیشرو در حوزه صادرات غیرنفتی با بهره‌گیری از زیرساخت‌های دیجیتال مدرن، فناوری‌های نوین را به ابزاری قدرتمند برای تسهیل تجارت بین‌المللی تبدیل کرده‌اند. در ایران نیز باید سرمایه‌گذاری جدی در زمینه توسعه پلتفرم‌های دیجیتال صادراتی انجام گیرد که هم دسترسی به بازارهای جهانی را تسهیل کرده و هم هزینه‌های معاملاتی را به‌طور محسوسی کاهش دهد. این امر با ایجاد "درگاه‌های صادرات دیجیتال" که خدماتی چون شناسایی بازارهای هدف، ترجمه اسناد تجاری و پردازش هوشمند سفارشات را در یک بستر یکپارچه ارائه می‌دهد، محقق خواهد شد. این مکانیزم، به‌ویژه برای شرکت‌های کوچک و متوسط، کلید ورود به بازارهای بین‌المللی است .
دیپلماسی اقتصادی کشور تا به امروز عمدتا به مذاکرات و توافق‌نامه‌های سنتی محدود بوده است، اما دنیای امروز نیازمند نگاه نوین و بازاندیشی در این حوزه است. کشورهایی مانند چین و ترکیه نشان داده‌اند که دیپلماسی اقتصادی مدرن می‌تواند از طریق همکاری‌های راهبردی در حوزه‌های علمی و فناورانه به ابزاری برای تقویت صادرات تبدیل شود. در ایران نیز می‌توان از این مدل‌ها بهره‌برداری کرده و در زمینه‌های "دانش‌بنیان‌سازی صادرات" و "انتقال فناوری‌های نوین" با شرکای تجاری خود همکاری‌های استراتژیک برقرار کرد. همچنین ایجاد مراکز نوآوری مشترک با کشورهای همکار می‌تواند به رشد صادرات محصولات مبتنی بر فناوری پیشرفته یاری رساند .
از سوی دیگر، بسیاری از تحلیلگران داخلی همچنان توسعه صادرات به اروپا و شرق آسیا را به‌عنوان اهداف اصلی در نظر می‌گیرند، اما واقعیت این است که بازارهای نوظهور در آفریقا، آمریکای لاتین و برخی کشورهای کمتر مورد توجه آسیا، ظرفیت‌های بالقوه بزرگی برای محصولات ایرانی دارند. به عنوان نمونه، کشورهای آفریقایی با جمعیت جوان و اقتصادهای در حال رشد، بازارهایی ایده‌آل برای محصولات صنعتی و فناورانه ایران به شمار می‌روند. با این حال، برای بهره‌برداری از این فرصت‌ها، نیازمند تغییرات اساسی در نگرش تجاری و رویکرد عملیاتی خود هستیم. تشکیل تیم‌های تحقیقاتی-بازاریابی منطقه‌ای که نیازها و فرصت‌های هر بازار را به‌صورت دقیق شناسایی کرده و محصولات ایرانی را با این نیازها همسو کنند، گامی اساسی در این راستا خواهد بود .
در حالی که نقش بنگاه‌های دولتی در گذشته برای توسعه صادرات برجسته بود، اکنون باید بخش‌خصوصی را به‌عنوان موتور محرک صادرات غیرنفتی معرفی کرد. البته این به معنای کنار گذاشتن نقش دولت نیست، بلکه دولت باید با تسهیل قوانین، ارائه تسهیلات مالی و مالیاتی، و ایجاد بسترهای امن اقتصادی، زمینه رشد شرکت‌های خصوصی را فراهم سازد. ایجاد "زون‌های تجاری ویژه صادراتی" با قوانینی تسهیل‌کننده می‌تواند بستر جذب سرمایه‌گذاری خارجی و حمایت از بنگاه‌های صادرات‌محور داخلی را تقویت کند .
در دنیای پرشتاب امروز، زنجیره‌های تامین سنتی به دلیل نوسانات ژئوپلیتیک و تغییرات آب و هوایی، بیش از پیش آسیب‌پذیر شده‌اند. ما نیز باید با ایجاد زنجیره‌های تامین هوشمند و مراکز تولید و توزیع منطقه‌ای، خود را در برابر این خطرات محافظت کنیم. ایجاد "مراکز لجستیک منطقه‌ای" در کشورهای استراتژیک و هدف، نه‌تنها روند صادرات را تسریع می‌کند بلکه زنجیره تامین کالاهای ایرانی را در نقاط مختلف جهان بهینه‌سازی خواهد کرد .
در نهایت، مسیر بازگشت صادرات غیرنفتی ایران به مدار توسعه، از رویکردهای نوین و همکاری‌های بین‌المللی می‌گذرد. تنها با بهره‌گیری از ظرفیت‌های فناورانه، مشارکت بخش‌خصوصی و دیپلماسی اقتصادی نوآورانه است که می‌توانیم تراز تجاری منفی فعلی را به نفع صادرات مثبت تغییر دهیم. روز ملی صادرات باید به‌جای مروری بر راهکارهای سنتی، به فرصتی برای اندیشیدن به آینده‌ای هوشمند و پیشرفته‌تر برای اقتصاد کشور تبدیل شود .
لینک کوتاه: https://news.tccim.ir/?78479
