بزرگنمايي:

فصل اقتصاد - بیش از 1000ارمنی قومی که از منطقه جداشده قره‌باغ کوهستانی گریخته بودند، روز یکشنبه از مرز ارمنستان عبور کردند، چند روز پس از آنکه یک حمله نظامی این منطقه را دوباره تحت کنترل آذربایجان قرار داد. «ایوان نچپورنکو» در گزارش 24سپتامبر در نیویورک‌تایمز نوشت، به گفته پناه‌جویان و بستگانشان که در نزدیکی مرز منتظر آنها هستند، انتظار می‌رود در روزهای آینده پناه‌جویان بیشتری این منطقه را ترک کنند. آنها ابتدایی‌ترین و البته کمترین مایحتاج را با خود بردند و خانه و دارایی خود را با چشم‌انداز کمی برای بازگشت ترک کردند. ملینه هاکوبیان، 23ساله، دانشجوی حقوق که پغتاهوغ (یا به زبان آذری «ساری بابا»)، روستایی در قره باغ را ترک کرده است، گفت: «دو روز گذشته وحشتناک‌ترین روز زندگی من بود. آرزوی من این است که احساسی که اکنون داریم، کسی از آن عبور نکند.»

جمهوری‌آذربایجان هفته گذشته به‌دلیل تغییر ژئوپلیتیک منطقه در نتیجه جنگ روسیه در اوکراین جرأت یافت تا اقدام نظامی انجام دهد. روسیه، ضامن امنیت سنتی ارمنستان، با توجه به وابستگی فزاینده‌اش به تجارت با ترکیه، متحد اصلی جمهوری‌آذربایجان، این‌بار تمایل کمتری به مداخله نشان داد. شیلا پایلان، وکیل حقوق بشر و کارشناس منطقه گفت که جمهوری‌آذربایجان «نمی‌توانست کاری را که بدون چراغ سبز روسیه انجام می‌داد، انجام دهد.» خانم پایلان در یک مصاحبه تلفنی افزود: «روسیه واقعا به جمهوری آذربایجان نیاز دارد.» جوامع ارمنی و آذربایجانی برای چندین دهه در اطراف قره‌باغ کوهستانی، منطقه‌ای به وسعت رود آیلند در قفقاز جنوبی که اندازه کوچک آن هرگز با اهمیت استراتژیک آن مطابقت نداشت، به‌طور مسالمت‌آمیز همزیستی داشتند. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، قره‌باغ که در سطح بین‌المللی به‌عنوان بخشی از آذربایجان شناخته شد، در نبردهایی که در سال1994 به پایان رسید، تحت کنترل نیروهای ارمنی قومی با حمایت ارتش ارمنستان قرار گرفت.آذربایجان که با ثروت نفت و گاز خود تقویت شده است، جنگی 44روزه را در سال2020 آغاز کرد و بیشتر مناطق از دست رفته در درگیری‌های قبلی را پس گرفت. در ماه دسامبر، آذربایجان تنها جاده‌ای را که این منطقه را به ارمنستان متصل می‌کند، محاصره کرد و در عمل منابع غذایی و سوخت منطقه را قطع کرد و به یک بحران انسانی دامن زد.هفته گذشته، جمهوری‌آذربایجان کنترل خود را بر منطقه تحکیم و حمله‌ای را آغاز کرد که به سرعت نیروهای حافظ صلح روسیه را کنار زد و گروه کوچکی از جنگجویان ارمنی قومی را سرکوب کرد. بسیاری از پناه‌جویان که بر اثر حمله آذربایجان آواره شده بودند، روزهایی را در پایگاه‌های نظامی روسیه به سر بردند و مطمئن نبودند که چه چیزی در انتظار آنهاست. به‌رغم نگرانی‌های گسترده مبنی بر اینکه دولت آذربایجان هر فردی را که اسلحه به دست گرفته باشد بازداشت خواهد کرد، بسیاری از آنها اجازه عبور از مرز را پیدا کردند. اکنون بسیاری از ارمنی‌های قومی که «زیر بخشش» دولت آذربایجان قرار گرفته‌اند، معتقدند که چاره‌ای جز فرار ندارند. هاکوبیان گفت: «من به خانه‌ای فکر می‌کنم که پدرم ساخته است. او تمام زندگی خود را وقف ساختن خانه‌ای برای ما کرد. حالا برای آذربایجانی‌ها باقی می‌ماند.»
دولت ارمنستان گفت که حدود 1500نفر از قره‌باغ وارد ارمنستان شده‌اند؛ زیرا مردم در طول شب به آنجا می‌رسیدند. پس از گذراندن چندین شب در پایگاه‌های روسیه، پناه‌جویان در هتل‌هایی در شهر ارمنی گوریس در نزدیکی مرز پناه گرفتند. اما آینده بلندمدت آنها نامشخص است. نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان، روز پنج‌شنبه گفت که این کشور آماده پذیرایی از 40هزار خانواده است. اما مشخص نیست که آنها کجا زندگی می‌کنند. پاشینیان همچنین در یک سخنرانی روز یکشنبه هشدار داد که ارامنه در قره‌باغ با «تهدید پاکسازی قومی» مواجه هستند، مگر اینکه «مکانیسم‌های حفاظت موثر» در منطقه تحت حاکمیت جمهوری‌آذربایجان ایجاد شود .استلا ناظریان که به همراه همسرش بنیک و دختر 3ساله‌شان در لابی هتلی در ارمنستان ایستاده بود، گفت: «ما کسی در ارمنستان نداریم.» ناظریان و خانواده‌اش روزها را در پایگاه هوایی روسیه گذرانده بودند و بیرون می‌خوابیدند. وقتی در نهایت به آنها اجازه خروج داده شد، فرصتی نداشتند که برای برداشتن لباس و سایر دارایی‌ها به خانه خود بروند. برخی دیگر نیز محرومیت‌های مشابهی را توصیف کردند و بسیاری از مردم گفتند که از سوی دولت ارمنستان، روسیه و بقیه جامعه بین‌المللی احساس گمراهی و رهاشدگی می‌کنند. بوریس شیرینیان، 81ساله گفت: «کودکانی که در این شرایط زندگی کرده‌اند، هرگز بهبود نخواهند یافت. ما از ارتساخ از دنیا ناراحت هستیم. هیچ‌کس به دنبال ما نیامد. هیچ‌کس حالمان را نپرسید.» درحالی‌که برخی از ارامنه توانستند با اقوام خود یکی شوند، بسیاری دیگر در مرز باید منتظر بمانند. اما ورود اولین گروه از پناهندگان آنها را امیدوار کرد. گریگوری زاخاریان، 44ساله که در ارمنستان بود، اما بستگانش در قره‌باغ ماندند، گفت: «قلب من دیگر آن‌قدر نمی‌تپد.»
درحالی‌که برخی به همراه خانواده خود با اتوبوس و خودرو وارد شدند، 23پناه‌جوی ارمنی پس از مجروح شدن در حمله هفته گذشته آذربایجان، با آمبولانس‌ها، روندی که توسط کمیته بین‌المللی صلیب سرخ تسهیل شد، وارد شدند. پزشکان ارمنی آنها را مداوا کردند. اگرچه دولت آذربایجان قول داده است که از حقوق ارامنه قومی محافظت کند، اما تعداد زیادی از ساکنان قره‌باغ که تقریبا 10ماه محاصره را تجربه کرده‌اند، از سخنان مقام‌های آذری متقاعد نشده‌اند. به گفته آرتاک بیگلاریان، بازرس سابق حقوق بشر در ناگورنو-قره باغ، تا 80درصد از ارامنه آنجا می‌خواهند خانه‌های خود را ترک و به ارمنستان نقل مکان کنند. در حال حاضر بیش از 120هزار ارمنی در این منطقه زندگی می‌کنند. بیگلاریان در سخنانی در خانکندی گفت که وضعیت انسانی در آنجا همچنان وخیم است. او گفت: «مردم هر چیزی را که پیدا کنند و هرطور که ممکن باشد، می‌پزند.»