بزرگنمايي:

فصل اقتصاد - اجرای سیاست خصوصی سازی در ایران همواره همراه با توزیع رانت بوده و به تدریج به خلع مالکیت عموم مردم انجامیده است.
سیاست خصوصی سازی دارایی های دولت از حیث شیوه واگذاری به چه شکل اجرا شده است؟ این پرسشی است که براساس گزارش های مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، درباره خصوصی سازی از سال 1368 تا 1399 در یک مقاله بررسی شده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد اجرای سیاست خصوصی سازی در ایران همواره همراه با توزیع رانت بوده و به تدریج به خلع مالکیت عموم مردم انجامیده است. اقلیتی از نیروهای سیاسی در ایران یا بخش مهمی از شرکت های واگذار شده را از آن خود کرده اند، و یا با واگذاری شرکت های دولتی به بخش عمومی غیردولتی و نهادهای نظامی حضور خود را در هیئت مدیره های انبوه شرکت های زیر مجموعه این نهادها تضمین کرده اند.
گزارش های مرکز پژوهش های مجلس نشان می دهد حوزه های فولاد، مخابرات، پست، سازمان حج و زیارت و ورزش، از اصلی ترین بخش ها در خصوصی سازی در چند دهه گذشته در ایران بوده است. در این سال ها در این بخش ها، دارایی ها به نزدیکان در ساختار قدرت واگذار شده است. این واگذاری ها تا سال 1376 انجام شده و این نیروها توانسته اند شرکت ها را با قیمتی بسیار ارزان تر از قیمت واقعی آن در اختیار بگیرند. همچنین برای پرداخت همان قیمت بسیار کم هم، امکان برخورداری از تسهیلات برای این نیروها فراهم بوده است و حتی این فرصت را داشته اند که اقساط این وام ها را به موقع نپردازند.
مرکز پژوهش های مجلس می گوید گزارش تفریغ بودجه در سال 1397 نشان می دهد در فاصله سال های 1380 تا 1397، 894 مورد واگذاری سهام، بنگاها و اموال و دارایی های دولت انجام شده است. ارزش تقریبی این واگذاری 149 هزار میلیارد تومان اعلام شده است. نکته مهم اینکه از این میزان واگذاری تنها 23 درصد از شرکت های دولتی به بخش خصوصی واقعی واگذار شده و 77 درصد از واگذاری ها از محل سهام عدالت، رد دیون مربوط به نهادهای عمومی غیردولتی، و صندوق های بازنشستگی و نهادهای نظامی و انتظامی بوده است. نکته اینکه از 23 درصد واگذار شده به بخش خصوصی واقعی، نباید از واگذاری ها با قیمت های اغلب بسیار پایین گذشت که با تخصیص وام به مدیران و دیگر نیروهای حاضر به ساختار قدرت انجام شده است.
برای مطالعه بیشتر مقاله «خصوصی سازی دارایی های دولت در ایران» را بخوانید. این مقاله در نشریه جامعه شناسی تاریخی در پاییز و زمستان سال گذشته منتشر شده است.